Er moet meer geïnvesteerd worden in de toekomst van mensen

Op 26 september is Hans Borstlap, oud-voorzitter van de commissie die adviseerde over de hervorming van de arbeidsmarkt, gastspreker op het ABU-congres. Op dat congres staat de krappe arbeidsmarkt centraal. Welke oplossingen ziet Borstlap voor het historische tekort aan personeel?

“De tijd is voorbij dat werkgevers gemakkelijk aan personeel kunnen komen,” zo opent Borstlap het gesprek. “Deze krapte is niet tijdelijk, maar structureel. Dat vereist dus ook een structurele aanpak. Want anders gaat het niet werken.” Volgens Borstlap zou de belangrijkste ambitie moeten zijn om de mensen met een uitkering weer snel aan het werk te krijgen. “Meer dan een miljoen mensen zitten zonder werk, terwijl werkgevers schreeuwen om mensen. Dat is niet te verkopen. Daar moet veel serieuzer werk van worden gemaakt.” Borstlap denkt dat de Regionale Mobiliteitsteams (RMT’s) een cruciale rol kunnen spelen om mensen naar werk te begeleiden. “Publiek-private samenwerking tussen UWV, gemeenten en uitzendbranche in de arbeidsmarktregio’s is absoluut noodzakelijk. De uitzendbranche kan dingen die gemeenten en UWV niet kunnen en vice versa. Publiek en privaat hebben elkaar nodig.” 

Hogere lonen
Een oplossing voor de krapte ziet Borstlap tevens in het verhogen van de lonen. “De lonen aan de basis van de arbeidsmarkt en van de middenklasse zijn de afgelopen jaren te veel achtergebleven, daar is een correctie nodig. Tegelijkertijd is het belangrijk dat we het toeslagensysteem aanpakken, de lasten op arbeid terugdringen en het werken van meer uren daadwerkelijk belonen. Want nu is het vaak zo dat mensen die langer gaan werken er nauwelijks op vooruitgaan. Er staat een straf op langer werken.” Daarnaast denkt hij dat technologische innovatie onontkoombaar is. “Natuurlijk gaat dat, zoals de econoom Schumpeter dat noemt, leiden tot ‘creatieve destructie’. Oude banen verdwijnen en nieuwe zullen ontstaan. Zo zijn bijvoorbeeld in de tuinbouw nu nog veel ‘handjes’ nodig. Maar dat gaat door toepassing van nieuwe technologieën veranderen.”

Rol werkgevers
Verder is het noodzakelijk dat bij werkgevers een andere houding ontstaat, meent Borstlap. “Werkgevers zullen minder kieskeurig moeten zijn. Het schaap met vijf poten is niet meer te vinden. Werkgevers zullen meer moeten investeren in de ontwikkeling en toekomst van mensen. Ook de uitzendbranche kan daar een belangrijke rol bij spelen.” Als het aan Borstlap ligt, komen er financiële prikkels die permanente scholing stimuleren. “Het is allemaal te vrijblijvend. Waarom krijgt een werknemer die niets aan scholing heeft gedaan bij werkloosheid dezelfde uitkering als iemand die daar bewust in heeft geïnvesteerd? En waarom zouden we een werkgever die aantoonbaar niets heeft gedaan aan scholing van zijn personeel niet een hogere transitievergoeding laten betalen?” Daarnaast ziet Borstlap een jaarlijkse arbeidsmarktscan (‘loopbaan-APK’) en individuele leerrekening als wezenlijke instrumenten om scholing te bevorderen. “Die individuele leerrekening moet substantieel worden opgetuigd. Ik ben ervan overtuigd dat mensen er eerder voor kiezen om zich om te scholen als het hun ‘eigen geld’ is. Dat maakt psychologisch echt een verschil.”

“Ik constateer dat in het middellangetermijnadvies van de SER van juli vorig jaar veel voorstellen van onze commissie zijn terug te vinden,” besluit Borstlap. “Ook minister van Sociale Zaken Karien van Gennip doet voorstellen die in lijn met ons advies zijn. Maar – mede gezien de grote krapte op de arbeidsmarkt – zou de vertaling in nieuwe regels wel wat sneller moeten. Er moet een tandje bij. En misschien wel twee ook.”